Korona Virüs ve Engelliler
Yeni Korona Virüs’ün (Covid-19) Engelliler Bakımından Durumu Hakkında Bilgi Notu.
Olağan zamanlarda dahi engelli kişiler temel hak ve özgürlüklerden yararlanmamakta, içerisinde yaşamsal öneme haiz hizmetlere ulaşmakta zorlanmaktadır. Ayrımcılık, dışlanma ve toplumdan izolasyon neredeyse her gün karşılaşılan olgular arasında yer almaktadır.
Öte yandan engelli bireyler, engelli olmayanlara göre sosyoekonomik açıdan nüfusun en dezavantajlı kesimlerinden birini oluşturmaktadır.
Yukarıda sayılan bu tespitler hem uluslararası yayımlarda (örneğin Dünya Sağlık Örgütü’nün Dünya Engellilik Raporu’nda) hem devletin araştırmaları ve yayımlarında hem de alanda çalışan sivil toplum kuruluşlarınca doğrulanmaktadır.
Olağan zamanlarda hâl böyle iken risk durumları ve insani açıdan acil durumlarda engellilerin durum ve şartlardan çok daha fazla etkilenecek olması açıktır. Nitekim beynelmilel sözleşmeler (örneğin Birleşmiş Milletler Engelli Kişilerin Haklarına Dair Sözleşme) söz konusu durumlara işaret etmekte ve olağan dışı hallerin yaşama hakkı ile yakından bağlantılı olduğunu ifade etmektedir.
Her şeyden önce risk durumları ve insani açıdan acil durumlarda engellilerin korunması ve güvenliklerinin sağlanmasını ile bu yönde “etkili tedbirler alınması” hükumetlerin yükümlülükleri arasındadır.
Bununla beraber, Türkiye’de hangi engellilik hali ile kimin nerede yaşadığı bilgisi veri olarak devletin elinde bulunmamaktadır. Dolayısıyla devletin hangi koşullarda kimler bakımından ne gibi tedbirler alacağı bilinmemektedir.
Öte yandan olağanüstü hallerde, devletin dezavantajlı kişilere nasıl hizmet sağlayacağına ilişkin somut bir eylem planı da bulunmamaktadır.
Ve bizler içinde yine bulunması imkansıza yakın bir haldedir.
Bu bağlamda tüm dünyada ve Türkiye’de etkili olan Yeni Korona Virüs’ün (Covid-19) engelliler, kronik hastalığı olan kişiler ve yaşlılar bakımından nüfusun diğer kesimlerine göre daha büyük risk altında olduğu bir gerçektir. Söz konusu kesimin “sadece kendilerini ikametlerinde tutması” bu riskleri bertaraf etmeye yeterli değildir.
Türkiye genelinde ve elimize ulaşan sorunlara ilişkin bazı satır başlarına ait bilgileri sizlerle paylaşayım.
1- Kapalı kurumlarda kalan dezavantajlı kesimlerin durumu bilinmemekte, kamuoyuna yeterli bilgi aktarılmamaktadır,
2- Kapalı kurumların izlenmesi ve gözlemlenmesi konusunda STK’lara ve konuya taraf kesimlere izin verilmemektedir,
3- Dezavantajlı kesimlerin yeterli gıda ihtiyaçları sistematik şekilde karşılanamamaktadır. Söz konusu destekler iyilik ve yardımseverlik kapsamında değerlendirilmektedir,
4- Resmi veya özel kurum ve kuruluşlarda işlemleri olanlar hizmetlere erişememektedir. Bilgi sistemleri üzerinden sağlanan hizmetler hem yetersizdir hem de herkesin ulaşımı söz konusu değildir,
5- Sağlık sistemine ulaşmakta da önemli sorunlar görülmektedir:
a) Rutin alınması gereken tedaviler aksamaktadır ve bu da başka hastalıkların ortaya çıkmasına neden olmaktadır,
b) Yoğun bakıma ihtiyacı olan hastaların, kapasite arttırmak ve hastanede risk ortamının yükselmesi mazeret gösterilerek taburcu edildiği sıklıkla görülmektedir,
c) Her ne kadar raporlu ilaçlar için hastaneye veya doktora gitmeden ilaçların alınması sağlanmışsa da yeşil reçeteli ilaçlar bu kapsamın dışında kalmıştır,
d) SMA hastalarının alması gereken yükleme dozlarını veren merkezlerden sekizinin hasta kabul etmemesi tedavi olanakları ortadan kaldırmıştır,
e) Sadece hastanelerde alınması gereken rutin sağlık hizmetlerinin alınamaz hale geldiği görülmektedir,
f) Rehabilitasyon hizmetleri alınamamaktadır,
g) Çeşitli nedenlerle yenilenmesi/alınması gereken sağlık kurulu raporların alınamamasıyla; emekli aylığının kesilmesi, engelli aylıklarının kesilmesi veya bağlanamaması söz konusudur,
6- Çalışma yaşamında yer alan sorunlar ise şöyledir:
a) Her ne kadar devlet bünyesinde çalışan kesimlere idari izin verilmişse de benzer bir izin özel sektörde çalışan engellilere verilmemiştir,
b) İlk işten çıkarılma ihtimali olanlar yine engellilerdir,
c) SGK sistemine dahil olmayanların ve gündelikçi olarak çalışanların tüm gelirleri kesilmiştir.
7- Eğitim sisteminde:
a) EBA sisteminde kullanılan dil işitme engelliler bakımından anlaşılamazdır,
b) EBA sisteminde işaret dili ile tercüme bulunmamaktadır,
c) EBA sistemi görme engelliler bakımından eğitimler erişilebilir değildir,
d) İnternete erişimi olanlar ile olmayanlar arasında eğitim kalitesinde önemli farklar oluşmaya başlamıştır,
e) Özel eğitim hizmetleri tamamıyla durmuştur ve bir alternatif de geliştirilmemiştir.
8- Halka, Covid-19 kapsamında yapılan bilgilendirmeler her engel grubu bakımından erişilebilir değildir. Örneğin işitme engelliler ve öğrenme güçlüğü çekenler bakımından hazırlanmış bilgi notları bulunmamaktadır.
9- Karantinaya veya tedavi altına alınacak ebeveynlerin bakmakla yükümlü olduğu bireylerin durumu hakkında bilgi bulunmamaktadır.
10- Evde kalmak, salgından korunmak için önemli olsa da bazı engellilik halleri bakımından çeşitli sorunlara yol açmaktadır. Örneğin (okula gitmek, dışarı çıkmak vb. her gün yapılan) kendi tekrarlarını tamamlayamayan otizmliler, zihinsel engelliler evde büyük sorunlar yaşamaktadır.
Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerinin açılması ile ilgili olarak,geliştirilen veya oluşturulmakta olan tedbirleri kurumlarımız her ne kadar sağlamış olsa bile sorun ortadan kalkmayacak bütünü ile kurumlarımız bu dönemde hem vicdanen hem ekonomik olarak ağır bedeller ödemeye ile yüz yüze bırakılacaktır.
Son olarak,dün bir yazımda da belirttiğim gibi kurumlarımızın açılması tamamen istek ile değil şu andaki ve 1 hazirandan sonraki iyileşme adı altında serbest bırakılan iş yerlerinin veya Türkiye’nin durumuna göre belirlenmesini üstüne basa basa ifade etmek istiyorum.
Bizlerin Ekonomik kaygıları kimsenin hayat kaygısı ile ödenemez/ödenmemelidir.
Hepinize saygılar sunuyorum.
Adem Şahan.
